Vakbondsvoorzitter Ton Heerts zei afgelopen dinsdag dat hij af wil van de zelfstandigenaftrek. Vervolgens viel heel Den Haag en een deel zijn eigen achterban over hem heen. Maar wat is die zelfstandigenaftrek eigenlijk, wie heeft er recht op en waarom is iedereen er zo aan gehecht?

Wie heeft recht op zelfstandigenaftrek?

De zelfstandigenaftrek geldt alleen voor ondernemers die over hun winst inkomstenbelasting betalen, de zogenaamde IB-ondernemers. Dat is de zzp’er, maar ook bijvoorbeeld de arts of de advocaat die in een maatschap werkzaam is, of de schilder en zoon die samen ondernemen via een vennootschap onder firma (vof).

Of om het om te draaien: als je onderneemt vanuit een besloten vennootschap (bv), dan ben je geen ondernemer voor de inkomstenbelasting. In dat geval betaalt de bv namelijk winstbelasting en keert de directeur-grootaandeelhouder (dga) zichzelf een salaris uit. Daarover betaalt hij dan als privé-persoon wel inkomstenbelasting, maar hij mag over dat inkomen geen gebruikmaken van de zelfstandigenaftrek.

Hoe hoog is de zelfstandigenaftrek?

De zelfstandigenaftrek in 2015 is maximaal 7.280 euro. Dat is het bedrag dat je van je winst uit onderneming — je omzet minus je kosten — mag aftrekken en waar je dus geen belasting over betaalt.

Is je winst lager, dan mag je maximaal dat bedrag aftrekken. Je mag de aftrek echter wel ‘opsparen’. Dat wil zeggen dat je het deel van de ongebruikte aftrek het jaar erop mag gebruiken als je wel voldoende winst maakt. Je mag die niet-gebruikte aftrek zelfs negen jaar lang verrekenen.

Startende ondernemers hebben bovenop de zelfstandigenaftrek ook nog eens recht op de startersaftrek van 2.123 euro. In totaal mogen ze in 2015 dus 9.403 euro van hun belastbaar inkomen aftrekken. Deze verhoging van de zelfstandigenaftrek -- je hebt er dus alleen recht op als je óók in aanmerking komt voor de zelfstandigenaftrek -- geldt alleen als je in de voorafgaande vijf jaar niet meer dan twee keer gebruik hebt gemaakt van de zelfstandigenaftrek.

In de praktijk komt het erop neer dat je twee keer recht op de startersaftrek hebt. De teller gaat opnieuw lopen als je in een periode van vijf jaar weer een jaar in loondienst bent geweest.

Wanneer heb je recht op de zelfstandigenaftrek?

Behalve dat je ondernemer voor de inkomstenbelasting moet zijn, zijn er nog een aantal voorwaarden. De belangrijkste is misschien wel het urencriterium. De Belastingdienst eist dat je minimaal 1.225 uur per jaar aan je onderneming besteedt.

Dat is meer dan een halve voltijdbaan, dus ben je in loondienst en heb je er een webwinkeltje bij, dan is de kans klein dat je recht hebt op de zelfstandigenaftrek.

Daarnaast eist de fiscus ook dat je meer tijd aan je onderneming besteedt dan aan andere werkzaamheden. Ben je 1.301 uur in loondienst en besteed je 1.300 uur aan je bedrijf, dan werk je weliswaar heel hard maar voldoe je niet aan urencriterium.

Belangrijk is ook dat het niet uitmaakt of je in januari of in november start. Je zult die 1.225 uur echt moeten maken. Het is dus fiscaal interessanter om vroeg in het kalenderjaar met je onderneming te starten. In praktijk zie je dan ook dat iets meer zzp'ers in de eerste maanden van het jaar starten, zo schreef Z24 al eerder.

Er zijn wel een paar uitzonderingen op het urencriterium. Start je een bedrijf terwijl je arbeidsongeschikt bent, dan geldt soms een verlaagd urencriterium van 800 uur. Zwangerschap heeft geen invloed op het urencriterium, in die zin dat je dan wat de fiscus betreft gewoon 'je uren maakt'.

Maar wat is nu wel en wat is nu geen gewerkt uur? In principe zijn het alle uren die jij aan je onderneming besteedt. Dus niet alleen die uren die je factureert, maar ook de tijd die je kwijt bent aan administratie of je reistijd. Je moet wel aannemelijk kunnen maken dat je die uren daadwerkelijk ook maakt, dus zorg voor een degelijke urenregistratie.

Waarom zijn zoveel mensen boos op Heerts?

Heerts is niet de eerste, en zal ook niet de laatste zijn die pleit voor het afschaffen van de zelfstandigenaftrek. De commissie-Van Dijkhuizen die in 2013 met een rapport kwam waarin het voorstellen deed voor een nieuwe belastingstelsel, wilde ook van de aftrek af.  Veel economen vinden het ook maar een onding, zo schreef het Financieele Dagblad donderdag.

Het grote bezwaar van de aftrek is dat zelfstandigen minder belasting betalen dan werkenden. En, zo stelt in elk geval de vakbond FNV, dus ook goedkoper zijn. Er zou sprake zijn van oneerlijke concurrentie van de 'goedkope' zelfstandige ten opzichte van de 'dure' werknemer.

Bovenstaande klinkt misschien redelijk, ware het niet dat voor veel zelfstandigen de aftrek enorm belangrijk is en ze in feite een bedrijfsmodel erop hebben gebaseerd. Als hij wordt afgeschaft, krijgen ze met een forse inkomensdaling te maken.

Stel je bent freelance fotograaf en je verdient 54.000 euro, dan val je deels in de 42-procent-schijf van de inkomstenbelasting. De aftrek scheelt je dan bijna drieduizend euro per jaar netto, ofwel 254 euro per maand. Geen wonder dat je, net als de fotograaf die erbij was toen Heerts zijn uitspraken deed tegen het Financieele Dagblad, behoorlijk pissig bent als iemand voorstelt dat die aftrek maar moet verdwijnen. En omdat diezelfde fotograaf ook kiezer is, zullen de meeste politici hem steunen in zijn verzet.

Lees ook

Waarom Den Haag zzp'ers met rust moet laten

Hoger uurtarief voor zzp’ers? Polderbobo’s begrijpen weinig van marktwerking

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl